Spirituele Bloom Fairs - programma Najaar 2024 >

CORONADOSSIER / Onze maatschappij is in de greep van een verhaal over een virus. Maar op welke feiten is deze coronacrisis gebaseerd?

CORONADOSSIER / Onze maatschappij is in de greep van een verhaal over een virus.

Op de redactie van Bloom trok het artikel ‘Onze maatschappij is in de greep van een verhaal over een virus. Maar op welke feiten is dat verhaal gebaseerd?’ (DeMorgen, 24/03/2020) van professor klinische psychologie Mattias Desmet aan de UGent onze aandacht. De inzichten die hierin vervat zitten, de wake up call aan het adres van de maatschappij in al zijn geledingen, verdient naar ons inziens alle exposure. Hieronder lees je zijn visie op de huidige penibele situatie.

Officiële cijfers met betrekking tot het aantal besmettingen blijven nog altijd uit, vermits er te weinig testkits voor handen zijn en enkel die mensen worden getest die tot een risicogroep behoren of ernstig ziek zijn. Waarom wordt het aantal testen niet opgevoerd? Het uitgangspunt is toch altijd: meten is weten?

Verhaal achter corona professor Mattias Desmet interview Ugent Bloom web

Prof. Mattias Desmet (Ugent): "Het opvallende is inderdaad dat er maar weinig degelijke metingen voor handen zijn. Maar wat er belangrijk is om ons van te vergewissen is dat de cijfers nooit helemaal juist kunnen zijn. Je zal zien dat ze zelfs medisch-biologische fenomenen waar al tientallen jaren metingen rond worden uitgevoerd er nog altijd veel variatie zit in de gerapporteerde cijfers. Het aantal besmettingen met het coronavirus, bijvoorbeeld, kan zelfs met wetenschappelijke testen nooit juist bepaald worden. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zit er ook op die testen een ruime foutenmarge. Dat betekent niet dat testen zinloos zijn natuurlijk."

Wordt de berichtgeving gestuurd door cijfers op een bepaalde manier naar voor te schuiven?

Prof. M.D.: "Zoals onder anderen viroloog Marc Van Ranst zei: het reële aantal besmettingen ligt waarschijnlijk tien keer hoger dan het aantal gediagnosticeerde besmettingen. Dat betekent onder andere dat de schatting van de mortaliteitsgraad, oftewel de gevaarlijkheid van het virus, enorm varieert: 100 besmette personen met 4 overlijdens geeft een mortaliteit van 4 procent; 1.000 besmette personen met 4 overlijdens geeft een mortaliteit van 0,4 procent. Als men van dat laatste getal vertrekt ziet het coronavirus er plots veel minder gevaarlijk uit. Maar ook dat cijfer van 0.4 procent is niet absoluut. Het vertrekt bijvoorbeeld van een schatting van het aantal besmettingen die erg verkeerd kan zijn. De schattingen die in de media circuleren variëren eindeloos, van pakweg 4 procent tot 0,025 procent als ik me niet vergis. En even subjectief is de ‘appreciatie’ van het aantal dodelijke slachtoffers. Wanneer zijn er veel slachtoffers? Volgens The Lancet maakt de griep elk jaar tussen de 290.000 en de 640.000 slachtoffers. Nog een mooi vergelijkingspunt: volgens een wetenschappelijke publicatie Roussel, dit jaar gepubliceerd, maken virale longaandoeningen jaarlijks een kleine 3 miljoen slachtoffers. De virussen die de slachtoffers maken verschillen elk jaar wat, maar het totale aantal slachtoffers normaal niet. Het valt af te wachten als het dit jaar anders zal zijn. Als we het huidige aantal slachtoffers daarmee vergelijken, lijkt het allemaal wat minder erg. Niemand weet natuurlijk hoe erg het uiteindelijk zal worden. Het punt dat ik wil maken is het volgende: cijfers geven uiteindelijk weinig houvast en zijn absoluut voor subjectieve interpretatie vatbaar, en dat is zeker het geval tijdens de coronacrisis."

En wat met de uiteindelijke doodsoorzaak?

Prof. M.D.:" Eigenlijk stuiten we weer op hetzelfde gegeven: het zal onmogelijk zijn om precies te bepalen wie wel en niet aan corona stierf. Als iemand op gezegende leeftijd met wankele gezondheid het coronavirus krijgt en sterft, sterft hij dan aan dat virus? Is de laatste druppel meer de oorzaak van het overlopen van de emmer dan de eerste? We kunnen zo op een artificiële of betekenisloze manier het aantal doden opdrijven. En we moeten vermelden dat ook het omgekeerde geldt: er kunnen ook veel meer doden zijn dan er geteld worden. In Italië werden mensen die buiten het ziekenhuis stierven begraven zonder test. Zij komen niet in de statistieken terecht."

(lees verder onder de quote)

Verhaal achter corona professor Mattias Desmet interview quote Bloom web

Het lijkt aannemelijk om de feiten te geloven: we zijn dagelijks getuige van overvolle ziekenhuizen in Italië, colonnes legervoertuigen die lijken afvoeren, ruimtes vol met doodskisten. Is dit niet het ware verhaal?

Prof. M.D.: "Het is belangrijk dat we stilstaan bij iets waar we ondertussen in paniek aan voorbij hollen: wat onze reactie op het virus bepaalt, zijn niet de feiten op zich maar wel het verhaal dat omtrent de feiten geconstrueerd wordt. Die context wordt geconstrueerd door hulpverleners die oprecht hun best doen, door mensen die hun medemensen niet willen zien lijden, door politici die de juiste beslissingen willen nemen, door academici die zo objectief mogelijke informatie willen verstrekken. Maar dit wordt ook geconstrueerd door politici die onder druk staan van de publieke opinie en zich genoodzaakt voelen om krachtdadig op te treden, door leiders die de controle kwijt waren over de samenleving en nu door het virus de teugels weer in handen kunnen krijgen, door experts die hun onwetendheid moeten verbergen en de vlucht vooruit kiezen, door academici die een gelegenheid zien om zich te laten gelden, door de in de mens inherent aanwezige neiging tot hysterie en dramatiek, door farmaceutische bedrijven die een gouden kans ruiken, door media die gedijen op sensationele verhalen, door getuigenissen van unieke gevallen bij wie het ziekteverloop uitzonderlijk zwaar was…"

Waarom wordt er rond de coronacrisis wel een ‘sage geconstrueerd’ en niet rond bv. de jaarlijkse griepuitbraak?

Prof. M.D.: "Het is ergens logisch dat iets als griep en kanker dat niet konden. Het woord ‘griep’ kon nooit het vermogen hebben om op dezelfde manier angst aan te koppelen als een nieuwe ‘mysterieuze’ virale aandoening. Ons grootmoeder had al de griep, en zij had er haar remedies voor, etc. ‘Griep’ is een woord dat met ‘een kwaaltje’ geassocieerd wordt. En kanker kent niet die volatiliteit en besmettelijkheid als een virus. Een virus is de ultieme, onstopbare en onzichtbare doder. Als dusdanig is het vanuit psychologisch oogpunt perfect om massief angst uit te lokken."

”Die angst komt niet volstrekt toevallig op dit moment opduiken”

Is de angst die met het coronavirus uitbrak een gevolg van een eerdere psychologische crisis?

Prof. M.D.: "Het verhaal wordt vooral geconstrueerd door een angst en een psychische ontreddering die al geruime tijd in alle geledingen van de maatschappij aan het groeien waren. In de jaren en maanden voor de uitbraak van de coronacrisis vielen de tekenen dat de maatschappij op een psychologische crisis afstevende nauwelijks nog te ontkennen. En die angst, als je die vanuit psychologisch oogpunt bekijkt, dan komt die volstrekt niet toevallig op dit moment opduiken."

U doelt dan op de exponentiële groei van het aantal burn-outs, posttraumatische stress, en andere vormen van psychisch lijden?

Prof. M.D.: "Ziekteverlof door psychisch lijden en gebruik van psychofarmaca volgden een exponentiële curve; de diagnose burn-out nam epidemische vormen aan en bedreigde het functioneren van hele organisaties, bedrijven en overheidsinstellingen; het toekomstbeeld werd meer en meer getekend door pessimisme en perspectiefloosheid. Als onze samenleving niet zou worden weggespoeld door de wassende zeeën, dan wel door de vluchtelingenstroom. Het Grote Verhaal van deze maatschappij, van de verlichting, leidde om het zacht uit te drukken niet langer tot het optimisme en positivisme van weleer. Vanuit een hedendaags psychoanalytisch perspectief is dat precies het punt waarop de angst zich situeert: het punt waar men niet langer zekerheid vindt in een sage over de eigen identiteit."

(lees verder onder de advertentie)

Zijn er eerder in de geschiedenis voorbeelden van gelijkaardige gebeurtenissen/omstandigheden waarbij de angst dergelijke proporties aannam?

Prof. M.D.: "Tjah, angst komt en gaat onder de bevolking. Je ziet dat de meeste grote calamiteiten zoals oorlog voorafgegaan worden door periodes van grote angst en ontreddering. Ik heb niet direct weet van literatuur die beargumenteert dat epidemieën voorafgegaan worden door sterke angst. Maar er is wel veel onderzoek dat toont dat angst op de meest directe manier tot drastische verlaging van de immuniteit en zelfs op een paar uur tot de dood kan leiden. Dat werd zowel aangetoond bij dieren als mensen. "

Wordt een mens er allemaal niet onverhoopt moedeloos van? Van alles wat elke dag op ons afkomt? Worden we niet ziek gemaakt?

Prof. M.D.: "Dit is mijn stelling: deze crisis is in de eerste plaats een psychologische crisis, een massieve doorbraak van angst in de maatschappij. Angst wordt slechts in heel beperkte mate veroorzaakt door reële problemen, maar ze rechtvaardigt zichzelf door reële problemen te creëren. Die problemen voelen we nu al aan door de maatregelen: op politiek vlak het oprijzen van de dictatoriale staat; op economisch vlak de recessie en het failliet van talloze bedrijven en kleine zelfstandigen; op sociaal vlak een blijvende aantasting van de (fysieke) band tussen mensen; op psychologisch vlak nog meer angst en depressie; en jawel, op lichamelijk vlak, in de nasleep van de psychologische en sociale stresstoestand, een collaps van de immuniteit en de fysieke gezondheid. Lees er de literatuur omtrent psychogene dood (sterven door opgeven, door wanhoop), placebo’s en hypnotische sedatie op na om u ervan te vergewissen hoe onvoorstelbaar sterk de impact van psychische factoren op lichamelijke ziekte en gezondheid kunnen zijn. Zonder dat we de spiraal van angst en psychisch onbehagen kunnen doorbreken waarin we als maatschappij al decennia aan het wegglijden zijn, kunnen virussen die nu nog relatief onschadelijk zijn in de toekomst wel degelijk ravages aanrichten."

Zal de angst die nu wereldwijd ontstaat niet méér slachtoffers eisen dan het coronavirus zelf?

Prof. M.D.: "Het is een doembeeld dat zich zeker aandient, namelijk dat de gevolgen van de angst en bij uitbreiding ook van de maatregelen die genomen werden erger zouden zijn dan de gevolgen van het virus zelf. Angst heeft immense gevolgen op verschillende niveaus. Op politiek vlak, de overheid bijvoorbeeld, leidt sterke angst quasi altijd tot radicalere leiders en uiteindelijk tot dictaturen en totalitaire staatsystemen. Maar er zullen zonder twijfel ook gevolgen zijn op andere vlakken, waaronder het lichamelijke vlak dat niet mag uit het oog verloren worden. Angst leidt tot verzwakking van immuniteit en daardoor wordt de mens onder andere vatbaarder voor alle soorten infecties, hartkwalen, etc."

(lees verder onder de quote)

Verhaal achter corona professor Mattias Desmet interview quote 2 Bloom web

Welk leerproces gaat er achter deze crisis schuil?

Prof. M.D.: "Dit is de échte opgave waar we als individu en als maatschappij voor staan: een nieuw verhaal construeren, een nieuwe grond voor onze identiteit, een nieuwe grond voor onze maatschappij, een nieuwe grond voor het samenleven met anderen. Hannah Arendt had dat al door in 1954, dat het oude vertelsel aan het aflopen was en dat we daarom geconfronteerd werden met “the elementary problems of human living-together”. Er moet niet in de eerste plaats een materiële barrière tegen een virus opgeworpen worden, maar wel een symbolische barrière tegen de angst. Dat in gedachten houden kan misschien helpen om op het juiste niveau te handelen in deze crisis."

Welke boodschap heeft u voor de overheid en media?

Prof. M.D.: "Ten eerste: wees veel voorzichtiger met cijfers en geef oprechtheid in verslaggeving voorrang op sensatiewaarde en dramatiek; ten tweede, besef dat angst een probleem op zich is; ten derde, geef de democratie en de vrijheid van de burger niet op."

Welke boodschap heeft u voor de mensheid?

Prof. M.D.: "Laat de vrijheid – vooral het recht op vrij spreken – niet ondergeschikt worden aan de angst voor om het even welk virus. Generaties en generaties hebben gevochten en hun leven gegeven om een bepaalde vrijheid te realiseren. Toon dat je die vrijheid waard bent. Als je een leven wil dat de moeite waard is om geleefd te worden, moet je een bepaald risico kunnen aanvaarden. Geef niet alles op voor een gevoel van veiligheid dat uiteindelijk vals kan blijken te zijn."

Vond je dit een boeiend artikel en wil je meer artikelen?

Abonneer je nu en ontvang één jaar lang alle edities van Bloom. Bespaar €20 en geniet van de voordelen.

Reacties

Een account is verplicht om te reageren. Log in of registreer je nu

Inloggen / registreren
Recente editie

Word een Bloom’er

  • >

    8 edities van het Bloom-tijdschrift op jaarbasis

  • >

    toegang tot alle leesartikelen uit het Bloom-tijdschrift + extra leesvoer

  • >

    EXCLUSIEF! bereken en lees (on)beperkt persoonlijke geboortehoroscopen

  • >

    kortingen op geselecteerde producten in de BloomShop

  • >

    unieke themahoroscopen: je Jaarhoroscoop 2024, Ascendanthoroscoop 2024-2025, je Chinese horoscoop 2024,...

Nieuwsbrief

Meld je aan voor de nieuwsbrief van Bloom en geniet 5% korting in de Bloom Shop.
Wekelijks ontvang je inspirerende leesartikelen, promoties en zoveel meer.
De kortingscode ontvang je in je mailbox.
Have a magical day!
Bloom