De essentie van loslaten

De weerstand tegen veranderingen komt niet zozeer voort uit de angst voor het nieuwe, maar veel meer uit de angst het oude vertrouwen te verliezen. Om grip te kunnen houden op de wereld om ons heen gaan we op zoek naar stabiliteit. We ontwikkelen vertrouwde en bekende gedragspatronen. Handelingen worden routinematig, waardoor we op de automatische piloot kunnen functioneren. Op de duur worden ze een deel van ons en raken we eraan gehecht. Dit wil niet zeggen dat we ze altijd als prettig ervaren, maar ze zijn vertrouwd.

Het routinematige handelen wordt door veranderingen verstoord, de valt stabiliteit weg. Bij veranderingen worden we gedwongen over te schakelen van een ontspannen naar een alerte, actieve houding. Dit veroorzaakt stress. We dienen nieuwe vaardigheden aan te leren en/of ons aanpassen aan de veranderingen. De angst die dan opkomt, is niets anders dan de angst voor het onbekende.

Mensen reageren vaak negatief als zij met een verandering worden geconfronteerd, maar dat betekent nog niet dat zij hun negatieve kijk op de verandering zullen handhaven. Onderstaande stappen zijn nodig om te leren loslaten. Plotseling met een verandering geconfronteerd worden, betekent een gevoel van verlies en dikwijls ervaren we dat verlies als 'verlammend'. Het aanvaarden en verwerken is een proces. De reactie op een verandering kunnen we in vier fasen onderverdelen:

1. de ontkenning
2. de rechtvaardiging
3. de verkenning
4. de betrokkenheid

Deze fasen volgen elkaar niet altijd chronologisch op. In de praktijk blijkt dat we vaak heen en weer worden geslingerd tussen de verschillende fasen.

Onze eerste reactie op een onverwachte of ongewenste verandering is er een in de vorm van een ontkenning. Mensen zeggen dan: "Dat kan niet waar zijn!", bijvoorbeeld als ze te horen krijgen dat een relatie verbroken is. "Dat kan nooit goed gaan!", wanneer er bijvoorbeeld een andere manier van werken wordt ingevoerd. "Dat kan ik niet!", van zodra ze vernemen, dat ze iets nieuws/anders zullen moeten doen.

In deze eerste fase kan de schok ons vervullen met negatieve emoties die onze latere, weldoordachte reacties overschaduwen. Op dat moment zien we alleen maar de nadelen van de verandering, of hebben we enkel maar oog voor een eventueel verlies. We hebben de neiging om te vluchten naar een 'veilige' plek, een schuilplaats. Dit betekent dat we de verandering ontkennen en dus stoppen we de negatieve gevoelens die ermee gepaard gaan, zoals woede, paniek en wantrouwen, diep weg. Zij die problemen hebben met veranderingen zijn meestal niet in staat te onderkennen dat ze misschien zelf wel deel van het probleem zijn. Deze mensen houden vast aan de vertrouwde en ingesleten gewoontes, die misschien wel de oorzaak van de crisis zijn.

In de tweede fase proberen we de ontkenning te rechtvaardigen. We hechten in deze fase veel waarde aan het feit dat we de verandering niet accepteren. We grijpen alles aan en verzinnen zelfs redenen om de verandering af te wijzen. We klagen over de veranderende omstandigheden en de vereiste aanpassingen. De angst om het oude vertrouwde te verliezen, is hier de drijfveer om de verandering niet te accepteren. Het blijkt dat wanneer deze natuurlijke weerstand niet wordt toegelaten of verdrongen wordt, deze onderhuids toch blijft bestaan. In dat geval blijven dergelijke personen heel lang in fase twee hangen. Mensen moeten het haten van de verandering kunnen doormaken. Alleen via het uiten van hun werkelijke gevoelens kunnen zij tot het aanvaarden van de verandering komen.

In de derde fase beginnen we te beseffen welke kansen en mogelijkheden de verandering kan bieden. We hebben nu de rust gevonden om de situatie wat realistischer in te schatten en de voor- en nadelen wat specifieker te bekijken. Dit is ook de fase waarin we het probleem en de mogelijkheden in een nieuw kader zien. We proberen het probleem in een bredere samenhang te zien en we stellen ons de vraag: "Zijn er nog andere manieren om hiernaar te kijken?".

In deze fase steekt onze overlevingsdrang de kop op. We beginnen te zoeken naar een manier om verder te gaan. Onze standpunten worden minder star en verschuiven gaandeweg van:

"Dat kan ik niet!" wordt "Dat kan ik toch niet?", tot eindelijk: "Hoe doe je dat?".

De vierde en laatste fase is betrokkenheid. Langzamerhand treden de uitdaging en de spanning van de verandering op de voorgrond. Angst en paniek maken plaats voor een gevoel van opwinding. We beginnen de verandering van de zonnige kant te bekijken en we gaan ons inzetten op basis van positieve verwachtingen.

Als we maar de tijd krijgen om te ontkennen, te rouwen en vragen te stellen, dan zullen we ons niet langer verzetten tegen de verandering. Op dat moment concentreren we ons niet meer op wat we verloren hebben, maar steken we onze energie in nieuwsgierigheid en creativiteit ten behoeve van onze toekomst.