Nood aan elkaar - Een filosofische uiteenzetting

Zoals eerder vermeld, was er ook een tweede aspect waarover mijn vriend en ik ons verwonderden: wat was precies het motief van de technici die deze levensveranderende prothesen hebben uitgevonden? Doen ze dit om het leven van anderen aangenamer te maken, of is het juist omdat anderen zich dan niet meer hoeven bezig te houden met medemensen? Natuurlijk waren mijn vriend en ik blij dat het leven van zijn kennis binnenkort gemakkelijker zou worden. Onze focus lag echter op de drijfveren achter de ontwikkeling van prothesen en dergelijke. Het lijkt erop dat ze worden gedreven door een misleidende belofte, namelijk dat we ons leven volledig zelf moeten kunnen inrichten en sturen. De goede bedoelingen zijn als een tweesnijdend zwaard. Het streven om het leven van iemand met een handicap te vergemakkelijken is nobel, maar laten we ook de schaamte herinneren die de kennis voelde ten opzichte van haar verzorgers. Kan het zijn dat goede bedoelingen soms een onderliggende onmenselijke ondertoon bevorderen? Ook de consequenties zijn een tweesnijdend zwaard, want de directe consequentie is dat de kennis - naar verwachting - een beter leven zal hebben; maar op de lange termijn kan het betekenen dat men bijvoorbeeld lijdt aan schaamte simpelweg omdat men iets niet doet, omdat men het niet kan. Hoe meer we mensen aansporen om autonoom te zijn, des te meer wordt er van hen verwacht dat ze alles zelfstandig kunnen en willen bereiken. De schijn bedriegt, maar het drijft mensen wel uit elkaar.

Is het niet eerder een zegen om anderen 'nodig' te hebben? Voelen we ons niet 'nuttig' en mogelijk geliefd als we iets voor anderen kunnen betekenen, en maakt dat ons handelen niet zinvol en de moeite waard? Is de luie 'profiteur' in dit opzicht niet degene die dit alles mist? Onze tijd wordt gekenmerkt door 'autonomie' (zelfbeschikking) en 'autarkie' (zelfvoorziening) en het is geen wonder dat, zoals de Vlaamse filosoof Rudolf Boehm het verwoordt, "onze vermeende samenleving in brokstukken uiteenvalt. Want wat bindt mensen aan elkaar om samen te leven en een maatschappij te vormen, behalve dit: dat iedereen bereid is zich in dienst van anderen te stellen (en daarmee af te zien van autonomie) en dat iedereen zich bewust is van zijn eigen belang om een beroep te doen op anderen (en daarmee af te zien van autarkie)." Ter illustratie: een bouwvakker voorziet ons van onderdak, een bakker voorziet ons van brood, een marktkramer voorziet ons van groenten en fruit, en een melkboer voorziet ons van drank. Maar wat hebben ze nog te betekenen als dit alles wordt vervangen door gedigitaliseerde of op zijn minst onpersoonlijke voedselbanken, waar velen schijnbaar het liefst zelfscanners gebruiken? Nog beter zou het zijn - zoals de trend zich lijkt te ontwikkelen - dat we al ons voedsel zelf verbouwen, volledig zelfvoorzienend en helemaal alleen: producenten in een eenmansuniversum. Laten we ook niet vergeten dat we existentiële behoeften hebben die vaak nauw verbonden zijn met de voorlopige behartiging van de materiële belangen van anderen: we willen elkaar nodig hebben vanwege onze existentiële eenzaamheid, en hoe kunnen we beter aan deze behoefte voldoen dan door te voorzien in elkaars materiële behoeften?