Spirituele Bloom Fairs - programma Najaar 2024 >

Nood aan elkaar - Een filosofische uiteenzetting

Nood aan elkaar - Een filosofische uiteenzetting

We hebben elkaar nodig, en wel om verschillende redenen: op het gebied van onze materiële behoeften en verlangens, omdat we niet alles zelf kunnen voorzien (of willen voorzien). Ook hebben we elkaar nodig op het gebied van onze existentiële (en de daarmee verweven spirituele) behoeften en verlangens, omdat we onze existentiële eenzaamheid moeten compenseren. Hoewel dit misschien voor velen vanzelfsprekend lijkt, blijkt het in de praktijk niet altijd even gemakkelijk te zijn - 'weten' en 'willen' zijn namelijk niet altijd in harmonie gedurende ons leven.

Willens en wetens?

”Wat we vaak vergeten, is dat het profiteren getuigt van een ondraaglijk onbehagen.”

Ooit vertelde een vriend mij over zijn bedenkingen over iets wat een van zijn kennissen was overkomen. Het ging over een vrouw die te maken had met een handicap die van jongs af aan haar dagelijks leven beïnvloedde. Aanvankelijk ging ze ervan uit dat ze haar hele leven volledig afhankelijk zou zijn van verschillende zorgverleners. Ze vertelde mijn vriend dat, hoewel ze dankbaar was dat anderen zich om haar bekommerden, ze zich voortdurend vernederd voelde door de hulp die ze ontving. Over het algemeen liet ze dat nooit merken, omdat dit ondankbaarheid zou tonen. Maar het probleem was niet dat ze klaagde over anderen, integendeel. Ze voelde zich minderwaardig simpelweg omdat ze niet zelfstandig kon leven zoals anderen doorgaans wel kunnen. Maar aan dat gevoel van minderwaardigheid zou spoedig een einde komen, omdat er nieuws was dat haar leven voorgoed zou veranderen. Ze kwam in aanmerking voor een nieuwe soort armprothese waarmee ze, als alles goed zou gaan, zelf de afwas kon doen, haar haar kon kammen en haar ouders kon omhelzen. Of dit ook werkelijk zou gebeuren, wist mijn vriend (nog) niet.

Maar er waren twee dingen die hem opvielen, en die mij ook niet ontgingen. Aan de ene kant is het schrijnend dat mensen zich minderwaardig voelen omdat ze bepaalde vaardigheden missen die voor anderen vanzelfsprekend zijn. Het lijkt erop dat alleen iemands talenten, gaven of simpelweg de wil om hard te werken - om te presteren - het menselijk bestaansrecht rechtvaardigen. Daarom is het ook niet verwonderlijk dat we mensen die niets doen op ironische wijze bestempelen als luie 'profiteurs'. Wat we vaak vergeten, is dat het profiteren getuigt van een ondraaglijk onbehagen: een persoon die niets doet, verricht ook niets zinvols, en iemand die geen zinvolle bezigheden heeft, lijdt vaak in stilte en eenzaamheid. De Vlaamse filosoof Lode Frederix schrijft zeer treffend: "'Profiteurs' zijn mensen die autonoom leven, geen medemensen willen helpen en alleen met zichzelf bezig zijn, ondanks het feit dat ze niet zelfvoorzienend zijn. Ze zullen een beroep doen op anderen omdat ze hen nodig hebben om aan hun eigen behoeften en verlangens te voldoen, maar ze zetten zich niet in voor anderen. Het is begrijpelijk dat 'profiteurs' niet populair zijn."

Materiële behoefte

”Kan het zijn dat goede bedoelingen soms een onderliggende onmenselijke ondertoon bevorderen?”

Zoals eerder vermeld, was er ook een tweede aspect waarover mijn vriend en ik ons verwonderden: wat was precies het motief van de technici die deze levensveranderende prothesen hebben uitgevonden? Doen ze dit om het leven van anderen aangenamer te maken, of is het juist omdat anderen zich dan niet meer hoeven bezig te houden met medemensen? Natuurlijk waren mijn vriend en ik blij dat het leven van zijn kennis binnenkort gemakkelijker zou worden. Onze focus lag echter op de drijfveren achter de ontwikkeling van prothesen en dergelijke. Het lijkt erop dat ze worden gedreven door een misleidende belofte, namelijk dat we ons leven volledig zelf moeten kunnen inrichten en sturen. De goede bedoelingen zijn als een tweesnijdend zwaard. Het streven om het leven van iemand met een handicap te vergemakkelijken is nobel, maar laten we ook de schaamte herinneren die de kennis voelde ten opzichte van haar verzorgers. Kan het zijn dat goede bedoelingen soms een onderliggende onmenselijke ondertoon bevorderen? Ook de consequenties zijn een tweesnijdend zwaard, want de directe consequentie is dat de kennis - naar verwachting - een beter leven zal hebben; maar op de lange termijn kan het betekenen dat men bijvoorbeeld lijdt aan schaamte simpelweg omdat men iets niet doet, omdat men het niet kan. Hoe meer we mensen aansporen om autonoom te zijn, des te meer wordt er van hen verwacht dat ze alles zelfstandig kunnen en willen bereiken. De schijn bedriegt, maar het drijft mensen wel uit elkaar.

Is het niet eerder een zegen om anderen 'nodig' te hebben? Voelen we ons niet 'nuttig' en mogelijk geliefd als we iets voor anderen kunnen betekenen, en maakt dat ons handelen niet zinvol en de moeite waard? Is de luie 'profiteur' in dit opzicht niet degene die dit alles mist? Onze tijd wordt gekenmerkt door 'autonomie' (zelfbeschikking) en 'autarkie' (zelfvoorziening) en het is geen wonder dat, zoals de Vlaamse filosoof Rudolf Boehm het verwoordt, "onze vermeende samenleving in brokstukken uiteenvalt. Want wat bindt mensen aan elkaar om samen te leven en een maatschappij te vormen, behalve dit: dat iedereen bereid is zich in dienst van anderen te stellen (en daarmee af te zien van autonomie) en dat iedereen zich bewust is van zijn eigen belang om een beroep te doen op anderen (en daarmee af te zien van autarkie)." Ter illustratie: een bouwvakker voorziet ons van onderdak, een bakker voorziet ons van brood, een marktkramer voorziet ons van groenten en fruit, en een melkboer voorziet ons van drank. Maar wat hebben ze nog te betekenen als dit alles wordt vervangen door gedigitaliseerde of op zijn minst onpersoonlijke voedselbanken, waar velen schijnbaar het liefst zelfscanners gebruiken? Nog beter zou het zijn - zoals de trend zich lijkt te ontwikkelen - dat we al ons voedsel zelf verbouwen, volledig zelfvoorzienend en helemaal alleen: producenten in een eenmansuniversum. Laten we ook niet vergeten dat we existentiële behoeften hebben die vaak nauw verbonden zijn met de voorlopige behartiging van de materiële belangen van anderen: we willen elkaar nodig hebben vanwege onze existentiële eenzaamheid, en hoe kunnen we beter aan deze behoefte voldoen dan door te voorzien in elkaars materiële behoeften?

Existentiële behoefte

Dag in, dag uit hebben mensen zich (onder andere) geïdentificeerd aan de hand van de sociale rollen die ze vervulden. Neem bijvoorbeeld de bakker van het dorp. Hij hoefde zijn techniek niet per se verder te ontwikkelen. Hij groeide en ontwikkelde zich weliswaar in zijn vakgebied, maar dat was geen doel op zich en gebeurde niet bewust. Hij werd bekend en gewaardeerd als bakker, wat het belang van het leveren van kwaliteitsproducten stimuleerde. Dit bracht hem in contact met andere dorpsbewoners die zijn brood kochten. Dit is heel anders dan werken aan een lopende band in een fabriek, waar men naamloos is en in zekere zin de identiteit wordt ontnomen. Het is ook heel anders dan online een maaltijd bestellen en thuis laten bezorgen, waarbij de koper niet eens naar een openbare ruimte hoeft te gaan en het de verkoper bespaart om smalltalk te voeren met mensen die nog wel naar de winkel komen. Natuurlijk is niet alles zwart-wit, maar we richten ons hier op enkele cruciale aspecten van het leven. Bijvoorbeeld, zonen die van jongs af aan het vak van hun vader leren om het later over te nemen, delen een familiegeschiedenis. En een geschiedenis plaatst dingen in perspectief, het maakt ze 'kenbaar', en dit voorkomt dat men eenzaam en richtingloos de wereld rondzwerft. Het volledig autonoom inrichten en sturen van het leven - zoals tegenwoordig van ons wordt verwacht - heeft echter een groot nadeel: als geen enkele richting de juiste lijkt, zal men nooit een keuze maken, zelfs niet wanneer men een bepaalde richting inslaat. Men komt nergens aan en weet niet waar men naartoe moet. Alle richtingen leiden naar het niets, terwijl de vrijheid suggereert dat we uiteindelijk in Rome zullen uitkomen.

Vond je dit een boeiend artikel en wil je meer artikelen?

Abonneer je nu en ontvang één jaar lang alle edities van Bloom. Bespaar €20 en geniet van de voordelen.

Reacties

Een account is verplicht om te reageren. Log in of registreer je nu

Inloggen / registreren
Recente editie

Word een Bloom’er

  • >

    8 edities van het Bloom-tijdschrift op jaarbasis

  • >

    toegang tot alle leesartikelen uit het Bloom-tijdschrift + extra leesvoer

  • >

    EXCLUSIEF! bereken en lees (on)beperkt persoonlijke geboortehoroscopen

  • >

    kortingen op geselecteerde producten in de BloomShop

  • >

    unieke themahoroscopen: je Jaarhoroscoop 2024, Ascendanthoroscoop 2024-2025, je Chinese horoscoop 2024,...

Nieuwsbrief

Meld je aan voor de nieuwsbrief van Bloom en geniet 5% korting in de Bloom Shop.
Wekelijks ontvang je inspirerende leesartikelen, promoties en zoveel meer.
De kortingscode ontvang je in je mailbox.
Have a magical day!
Bloom